De Spinvlieg door Hugo Wapperom

"Fascinerend. De spinvlieg spreekt voor zichzelf, geeft een aanvulling op wat wij menen te weten over die tijd en zet die mening deels op losse schroeven.

'Altijd is de werkelijkheid in beweging, zoals het water van de rivier, zei pa me in zijn jonge jaren, pratend over de oorlog. De werkelijkheid is wat ze in jouw hoofd is, ze is anders dan in het hoofd van een ander. Ze is deel van een stroom waarvan alle hoofden deel zijn, ze is vlottend. In zekere zin is ze dus wat jij wilt dat ze op een bepaald moment voor jou is.'

De schrijfwijze is te karakteriseren als zorgvuldig, behoedzaam - in die zin afstandelijk - gedragen en bloemrijk.

'Het recht, daaraan klampten ze zich vast, rechtvaardigheid was waar ze voor streden, vele jaren lang, jaren voor en in de oorlog.'

'Die man, die pa van mij, zat gevangen in zijn tijd, omhuld door een dun laagje van wat we nu de "vrije keuze" noemen.'

Deze in de geschiedkunde gegronde roman geeft een zeldzaam beeld van die tijd, ook die van direct na de oorlog. Eigenlijk is het een aantal boeken ineen: een verhaal over de relatie van twee jonge mensen, een beeld van het verzet, een geschiedkundig tijdsbeeld waarin we zien hoe WO2 ontstond en wie erachter zaten, en dat dit niet alleen Hitler en zijn trawanten waren maar ook oorlogsindustrieën, in belangrijke mate, zij die van oorlog profiteerden. Politiek gekonkel. Een aanklacht. Eén die een bedenkelijk beeld geeft van de betrokkenheid in die tijd van ondermeer prins Bernhard.

Minka Kaszó, van Nieuwsbrief Landelijke Vereniging Kinderen van Verzetsdeelnemers 1940 - 1945.

Wapperom, Hugo Cornelis Dordrecht 6-1-1915 - vermoord 7-8-1942 Groß-Rosen. Groentenhandelaar die niets met politiek te maken wilde hebben en werd gearresteerd naar aanleiding van betrokkenheid bij de verzetskrant De Vonk die als lokale editie van de Waarheid werd verspreid vanaf november 1940.

Piet Wapperom (Dordrecht, 3 juni 1913 - 22 november 1967) was een Nederlands verzetsstrijder.

Tekst van Hugo Wapperom

De schrijver van "De Spinvlieg", een in de geschiedkunde gegronde roman over diverse bekende Nederlanders met daarin zijn ouders Piet en Kitty Wapperom als belangrijke personages.

In haar speech - juni 2017 - bij de benoeming van een kamertje op het Binnenhof naar misschien wel de belangrijkste verzetsman van het land, Gerrit Kastein - met liquidaties op zijn naam - omschreef Tweede Kamer voorzitter Khadija Arib Piet Wapperom als zijn kameraad. Daar sprong Kastein, tijdens een verhoor, door het glas van het raam de dood tegemoet In 1943.

Aan de andere kant van de deur van die kamer zat, vastgebonden aan een stoel, de Dordtenaar Piet Wapperom te wachten op zijn verhoor.

Een kamer die nu - van een plaquette voorzien - de Kasteinkamer is geworden. Nadat er lange tijd daarvoor, ook in Den Haag, naar Gerrit Kastein een straat werd vernoemd.

Over de daaraan een maand eerder voorafgaand dodenherdenking schreef ik:

'Verwekt werd ik nadat mijn pa met zijn medestrijders zat opgesloten in de dodencel.'

Eerder, na vele Bevrijdingsdagen, bracht ik De spinvlieg ( https://www.spinvlieg.nl/recensies/) ter wereld.

Ter bevrijding volg ik nog altijd de bewegingen van De spinvlieg, mijn in de geschiedkunde gegronde roman. Ook na onze Bevrijdingsdag. Ook via: https://www.spinvlieg.nl/recensies/ '

Mijn pa - ooit voetballer van Fluks - gaf leiding aan de Haagse sabotagegroep. In 1943 gaf hij als rechterhand van Gerben Wagenaar - na de oorlog samenwerkend met prins Bernhard en fractievoorzitter van de CPN - mede leiding aan het landelijk verzet.

Tijdens de oorlog namen de communisten meer dan vijftig procent van de verzetsdaden in dit land voor hun rekening.

In De spinvlieg staat over Gerrit Kastein en Piet wapperom (Henk is de verzetsnaam van Piet Wapperom) ondermeer deze tekst:

Op de polikliniek van de Volharding heeft deze psychiater zijn praktijk, flitst het door Henks hoofd.

'Ik haalde in 1941 sabotagegeld bij je op', zegt hij als ze elkaars hand stevig beetpakken. Ze lopen richting restauratie. Hij vocht in de Spaanse burgeroorlog, herinnert Henk zich, een echte idealist, een felle. Strijd om recht.

Gerrit, vierendertig jaar, bestelt vanuit zijn stoel twee koffie. De stilte nestelt zich tussen hen, het denken neemt zijn natuurlijke loop. Gerrits herinneringen verdiepen zich, met meer nadruk neemt hij Henk in zich op.

'Ik wil dat op hetzelfde moment,' zijn woorden klinken nadrukkelijk, 'in één nacht, in de grote steden van het land de arbeidsbureaus in de fik gaan. De uitzending van arbeiders, van slaven naar Duitsland, georganiseerd door die NSB'ers, dat is niet te verdragen, we moeten dat saboteren. We laten de zon schijnen, 's nachts, als we het écht willen, dan is het mogelijk om de hemel bloedrood te kleuren', zegt hij, ter zake komend. 'Het moet, het gaat ons lukken, Henk, denk je niet?

Het moet afgelopen zijn met de Arbeitseinsatz!' Zonder op een reactie te wachten gaat Gerrit verder: 'Nederlandse arbeiders in Duitse oorlogsfabrieken. Saboteren! Henk. Zeg eerlijk, wat moeten we anders?'

Henk reageert niet, schijnbaar gedachteloos roert hij in het donkerbruine vocht. Kort na elkaar neemt hij twee slokken van het lauwe goedje, kijkt Gerrit aan en zegt dan zonder hapering in zijn stem: 'Ik neem Den Haag, Rotterdam en Delft voor mijn rekening. In enkele andere steden zal ik poolshoogte nemen.'

Ook dit maakt deel uit van De spinvlieg.

De geschiedkundige Frank Kortweg schreef aan mij als schrijver over de Dordtenaar Pieter Geyl, de belangrijkste geschiedkundige van die tijd, die na de oorlog nauw inhoudelijk contact onderhield met Piet Wapperom:

Beste Hugo,

Je vertelde dat mijn in 1966 overleden collega, de geschiedkundige professor Pieter Geyl, die zich na de oorlog aansloot bij de partij van de sociaaldemocraten, brieven schreef over de kwestie van jouwvader, ten gunste van hem. In die tijd werkte hij aan een van zijn belangrijkste wetenschappelijke stellingen: de geschiedopvatting stammende uit de romantische denkwereld bezit blijvende waarde. Wat hem niet aansprak is de opvatting dat wat zich afspeelt binnen het samenleven in één systeem gevangen kan worden. Het is, ik denk dat hij daarop doelt, de eenzijdige gedachte van bijvoorbeeld fascisten, moslims, communisten en christenen, waarvan de religieuzen hun systeem het meest vergaand omschreven. Ik bewonder het werk dat hij naliet, zijn wetenschappelijke werk maar ook zijn essayistisch proza. Het is mooi dat hij toch nog, in 1958, voor beide categorieën de P.C. Hooftprijs in ontvangst mocht nemen. Hij inspireert me om tijdens mijn geschrijf mijn prozaïsche invallen niet te onderdrukken. Mocht je meer bijzonderheden over Geyl in de jaren van de oorlog weten, dan verneem ik deze graag.

Ook dit maakt deel uit van De spinvlieg, het heeft betrekking op Hugo de jongere broer van Piet Wapperom.

In de eerste oorlogsjaren golven arrestaties door ons land: tot aan juni 1942 worden vijfhonderd communistische verzetsmensen en achthonderd tot duizend verspreiders van De Waarheid en De Vonk gearresteerd.

Over mijn pa die dieper het verzet in gaat schrijf ik:

"In gedachten trotseert hij het gevaar, de diep in hem liggende boosheid stuwt hem verder naar voren, maakt in hem de aanval los, de sabotage; het daarvoor uit de weg gaan, gaat hij uit de weg. 'Gezag, welk gezag? Het gezag ben ik. Voor mijn eigen kring kom ik in beweging, dat is het, meer niet.' Op die manier, denkend aan zijn kleine broer, neemt hij de volgende stap door te kiezen voor de bijna zwaarste vorm van verzet. Denkend aan zijn broer, die de maximale tijd in Groß-Rosen verbleef, daar, in en rond de steengroeve, waar de bewoner om zijn honger te stillen het beetje overgebleven vet van de dode sneed."

De volgende tekst is ontleend aan onder andere Wikipedia

Piet Wapperom, Communistisch verzetsstrijder

Als lid van de Communistische Partij ging Wapperom na de bezetting van Nederland in het verzet, vormde hij mede de Haagse Vonkgroep en werd hij verbindingsman tussen verzetsleiders van vier groepen in de stad. Hij werkte mee aan vormgeving en verspreiding van de Haagse verzetskrant De Vonk en ging vervolgens leiding geven aan de sabotagegroep.

Zijn broer Hugo, de jongere broer van Piet Wapperom, werd op 12 augustus 1941 door de bezetter gearresteerd, hij stierf als zevenentwintigjarige in concentratiekamp Groß-Rosen, op 7 augustus 1942

Piet Wapperom vormde mede de Haagse Vonkgroep, werd verbindingsman tussen verzetsleiders van vier groepen in de stad, werkte mee aan vormgeving en verspreiding van de Haagse verzetskrant De Vonk en gaf vervolgens leiding aan de sabotagegroep. Eind 1942 functioneerde hij als rechterhand van Gerben Wagenaar. Verantwoordelijk werd hij voor de landelijke verbindingen met andere verzetsleiders. Een jaar later, op 11 februari 1943, werd hij in Utrecht door de Sicherheitsdienst Rotterdam gearresteerd en opgesloten in de Rotterdamse Noordsingelgevangenis.

Een week daarna arresteerde de politie-inlichtingendienst van Den Haag de vier anderen van de sabotagegroep. Ook arresteerden ze Kitty, de vrouw van Wapperom. De vier anderen van de sabotagegroep werden een half jaar later gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. Wapperoms door de bezetter uitgesproken doodvonnis werd niet uitgevoerd nadat Johannes Munt, tijdens de oorlog 'Hauptkommisar' van Den Haag, hem 'abtrennt' voor nader onderzoek. Munt zegt daarover later: "Hij was een van de eerste Nederlanders met wie ik in Führen politischer Gespräche übte." Na vele arrestaties en daaropvolgende vrijlatingen werd Piet Wapperom na de oorlog in maart 1946 gearresteerd door de politie-inlichtingendienst.

Eind 1947 werd hij als verzetsman gerehabiliteerd door de Ereraad van de Illegaliteit. De rechtszaken tegen hem gingen echter door. Pas op 7 april 1948, na talloze dwalingen van de staat, waaronder het Bureau Nationale Veiligheid en het zwak functionerend rechtssysteem, werd hij drie jaar na het einde van de oorlog vrijgesproken en door de Ereraad van de Illegaliteit gezuiverd van alle blaam. Anton van der Waals, die verantwoordelijk was voor de infiltraties in de verzetsgroep, werd pas op 31 januari 1950 gefusilleerd.[1] Wapperom, vader van dochter Madeleen (1950 ) en zonen Piet Wapperom (1941) en Hugo Wapperom (1944), trok zich na de oorlog terug uit de Communistische Partij. Hij werkte na zijn vrijlating als directeur van de Delftsche Studenten Societeit "Phoenix" van het Delftsch Studenten Corps. Hij overleed in 1967 op vierenvijftigjarige leeftijd. Piet en zijn vrouw Kitty hebben zwaar betaald voor hun verzet tegen de Duitse bezetter. Officiële erkenning van het falen van de Nederlandse staat met betrekking tot wat Wapperom overkwam, nadat hij zich met gevaar voor eigen leven voor zijn land had ingezet, is er tot op de dag van vandaag niet gekomen.

Bronnen

Geschiedenis 24, 26 januari 2010 Van der Waals was grootste Nederlandse landverrader,

Hugo Wapperom, De Spinvlieg, Soesterberg, 2011, ISBN 978-90-5911-676-4.